Cel 2. Zrównoważonego rozwoju:
Wyeliminować głód, osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i lepsze odżywianie oraz promować zrównoważone rolnictwo.

Raport o Celach Zrównoważonego Rozwoju 2022 (The Sustainable Development Goals Report 2022)

Świat stał u progu globalnego kryzysu żywnościowego, z rosnącą liczbą osób doświadczających głodu i braku bezpieczeństwa żywnościowego jeszcze przed pandemią COVID-19.

Globalne systemy dostaw żywności zostały częściowo osłabione przez połączenie narastających konfliktów, zmian klimatycznych i pogłębiających się nierówności. Wybuch wojny w Ukrainie stanowi dodatkowe zagrożenie dla braku bezpieczeństwa żywnościowego, z możliwością wywołania gwałtownego wzrostu poziomu głodu i niedożywienia, zwłaszcza wśród najbiedniejszych i najbardziej narażonych. Powyżej przytoczone wydarzenia uniemożliwiają światu osiągnięcie zerowego poziomu głodu do 2030 r.

W rezultacie w 2021 roku aż 828 milionów ludzi na świecie mogło cierpieć z powodu głodu. Szacuje się, że 1 na 10 osób na świecie cierpi z powodu głodu. Ponadto prawie 1 na 3 (2,3 miliarda ludzi) była w 2021 r. narażona na brak regularnego dostępu do odpowiedniej żywności. Stanowi to wzrost o prawie 350 milionów ludzi od początku pandemii. Największy wzrost liczby osób narażonych na brak dostępu do żywności zaobserwowano w Afryce Subsaharyjskiej, a następnie w Azji Środkowej i Południowej oraz Ameryce Łacińskiej i na Karaibach.

Ukraina i Federacja Rosyjska są dużymi producentami i eksporterami kluczowych towarów spożywczych, nawozów, minerałów i energii. Konflikt spowodował gwałtowny i nagły spadek eksportu zboża, nasion słonecznika i nawozów. W rezultacie kraje zależne od importu są narażone na rosnące koszty żywności i zakłócenia łańcucha dostaw. Oba te państwa, pozostające w stanie wojny, dostarczają 30 procent nawozów i 20 procent światowej produkcji pszenicy i kukurydzy, a także 80 procent światowego eksportu produktów z nasion słonecznika. Co najmniej 50 krajów importuje 30 procent lub więcej pszenicy z tych dwóch krajów, przy czym wiele krajów afrykańskich i najsłabiej rozwiniętych importuje ponad 50 procent.

Drobni rolnicy są podstawą rolnictwa. Jednak pomimo ich znaczenia w walce z głodem, drobni producenci żywności często należą do najbardziej narażonych na wykluczenie grup na obszarach wiejskich i w systemie rolno-spożywczym.

W 2020 r. – ostatnim roku, dla którego dostępne są dane – 22,0 proc. dzieci w wieku poniżej 5 lat na całym świecie (149,2 mln) cierpiało z powodu zahamowania wzrostu (niski wzrost w stosunku do wieku). Jest to spadek z 24,4 procent w 2015 roku. Aby osiągnąć cel 50-procentowego zmniejszenia liczby dzieci z karłowatością do 2030 r., roczne tempo spadku musi się podwoić (do 3,9 procent rocznie) z obecnego rocznego tempa redukcji wynoszącego 2,1 procent.

Niedożywienie i nadwaga u dzieci to obie formy złego sposobu odżywiania i mogą współistnieć w populacji. W 2020 r. niedożywienie (niska waga w stosunku do wzrostu) i nadwaga występowały odpowiednio u 6,7% dzieci poniżej 5. roku życia (45,4 mln) i 5,7 procent dzieci poniżej 5. roku życia (38,9 mln). Wyniszczenie jest stanem, który może zostać szybko wywołany w wyniku konfliktów, pandemii i zdarzeń klimatycznych niszczących dostęp do zdrowej diety. Nadwaga u dzieci może również rosnąć w niektórych krajach, gdzie niezdrowa żywność zastąpiła świeżą, pożywną żywność, a ograniczenia w przemieszczaniu się ograniczyły możliwości aktywności fizycznej przez długi czas.

Odsetek krajów dotkniętych wysokimi cenami żywności gwałtownie wzrósł z 16 procent w 2019 r. do 47 procent w 2020 r. Przed kryzysem na Ukrainie międzynarodowe ceny żywności były już wysokie ze względu na warunki rynkowe, wysokie ceny energii i nawozów oraz inne czynniki. W marcu 2022 r. światowe ceny żywności były o prawie 30% wyższe niż w tym samym czasie w ubiegłym roku, osiągając najwyższy poziom w historii. Rosnące ceny żywności grożą pogłębieniem globalnego braku bezpieczeństwa żywnościowego.

Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce. Raport 2023.

Choć skala niedożywienia w Polsce jest mniejsza niż w krajach Globalnego Południa, to nadal istnieje potrzeba monitorowania dostępu do żywności dla grup szczególnie wrażliwych (np. dzieci). Polska należy do grupy państw o najniższych wskaźnikach niedożywienia, przy czym od 2018 r. wzrósł odsetek osób, które doświadczyły w różnym stopniu braku bezpieczeństwa żywnościowego (z 4,3% do 7,4% w 2021 r.). Jednak co najmniej 3 proc. mieszkańców Polski było realnie zagrożone niedoborem żywności. Eksperci z Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu szacują, że w 2022 roku około 1,8 mln Polaków żyło w skrajnym ubóstwie. Banki Żywności tylko w 2022 roku zaopatrzyły blisko 1,4 mln osób w niezbędne produkty spożywcze.

Polska charakteryzuje się dużym potencjałem produkcji rolnej zapewniającym samowystarczalność żywnościową i umożliwiającym produkcję eksportową. W latach 2018–2020 nastąpił wzrost powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach rolnych powyżej 30 ha z 42 do 47%. W Polsce funkcjonuje ok. 1,3 mln gospodarstw rolnych, a zatrudnienie w rolnictwie sięga 6,5%. Wdraża się innowacyjne rozwiązania w rolnictwie, rybołówstwie i przetwórstwie rolno-spożywczym poprzez instrumenty wsparcia sektora żywności wysokiej jakości oraz inwestycje w wykorzystanie pełnego potencjału produkcyjnego polskiego sektora rolno-spożywczego.

Nadal w szkołach promuje się wśród uczniów właściwe nawyki żywieniowe, aktywność fizyczną oraz podejmowane są działania edukacyjne. Prowadzone są prace nad systemem przyjaznego etykietowania żywności, badania preferencji konsumentów dotyczących wyborów żywieniowych.

Priorytetami w polityce państwa w realizacji Celu 2. zrównoważonego rozwoju są:

  • Wsparcie przekształceń strukturalnych zapewniających wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych i producentów rolno-spożywczych.
  • Zapewnienie jakości i bezpieczeństwa żywności oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju, przy uwzględnieniu wymogów środowiskowych.
  • Promocja produktów sektora rolno-spożywczego (w tym żywności wysokiej jakości) oraz wsparcie jego ekspansji zagranicznej.
  • Poprawa sytuacji dochodowej gospodarstw domowych na wsi w relacji do miasta, w tym poprzez wzrost zróżnicowania źródeł dochodów mieszkańców obszarów wiejskich.
  • Promocja zdrowego stylu życia wśród dorosłych i dzieci.

Bibliografia:

 
Opracowano w ramach zadań badawczych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, finansowanych przez Ministra Zdrowia na podstawie umowy nr NIZP PZH-PIB/2021/1094/1056. Warszawa 2024 r.
Autorka: dr Ewa Urban
Wróć do listy felietonów w dziale popularyzacji wiedzy