Łóżka szpitalne i ich obłożenie

Pandemia COVID-19 pokazała, że personel medyczny (w odniesieniu do liczby osób zaangażowanych w opiekę nad pacjentem oraz posiadanych kwalifikacji i umiejętności) był kluczowym elementem systemu zdrowotnego powiązanym z efektywnością sprawowanej opieki medycznej. W sytuacji nieoczekiwanego wzrostu zapotrzebowania na opiekę szpitalną ważne było również posiadanie wystarczającej liczby łóżek szpitalnych i elastyczność w ich wykorzystaniu (utylizacji).

W krajach OECD w 2021 r. na 1 000 mieszkańców przypadały średnio 4 łóżka szpitalne. W krajach europejskich wskaźnik ten wahał się od prawie 8 łóżek na 1 000 mieszkańców w krajach takich jak Bułgaria i Niemcy do 2 łóżek przypadających na jednego mieszkańca w Szwecji.
W Polsce wskaźnik ten wynosił 6,3, co oznacza, że od 2011 roku (wartość równa 6,6), pozostaje na stałym poziomie. Natomiast w tym samym czasie, w większości krajów OECD liczba łóżek przypadających na jednego mieszkańca spadła, głównie ze względu na większe wykorzystanie różnych form opieki dziennej i skrócenie średniej długości pobytu pacjenta w szpitalu.
Największy spadek w tym zakresie miał miejsce w Finlandii (o około 50%) i dotyczył głównie liczby łóżek w opiece długoterminowej i psychiatrycznej. Łotwa, Litwa, Luksemburg, Norwegia i Holandia zmniejszyły liczbę łóżek o 1 lub więcej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców.

Wskaźnik wykorzystania łóżek szpitalnych porównuje dostępne łóżka w szpitalu w ciągu roku z ich efektywnym wykorzystaniem w tym samym okresie. Definiuje się go jako stosunek całkowitej liczby wykorzystanych osobo-łóżek do liczby oferowanych miejsc w szpitalu, podzielony przez liczbę dni w roku (365) i pomnożony przez 100 (wynik w %).
Wskaźniki obłożenia łóżek szpitalnych wskazują na elastyczność systemu opieki zdrowotnej. Wysokie obłożenie łóżek może świadczyć o przeciążeniu systemu, a niskie – o nadmiernych kosztach ponoszonych na opiekę szpitalną. Jednak aby pokryć nieoczekiwany wzrost liczby pacjentów wymagających hospitalizacji, zawsze konieczna jest pewna rezerwa, tj. liczba wolnych łóżek szpitalnych. Chociaż nie ma w tym względzie ustalonej wartości liczbowej, często uważa się za optymalny poziom obłożenia łóżek szpitalnych wynoszący 85%. W krajach OECD w 2021 r. średnie obłożenie łóżek szpitalnych wyniosło 69,8%, ale w Irlandii, Izraelu i Kanadzie wskaźnik ten był wyższy niż 85%. Wskaźniki obłożenia były stosunkowo niskie w Turcji, Meksyku i wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej (brak danych dla Polski).

Podczas pandemii COVID-19 szczególnie istotna była dostępność łóżek na oddziałach intensywnej terapii (OIOM) warunkująca możliwość zapewnienia opieki krytycznie chorym pacjentom. Niezależnie od różnic definicyjnych, w 29 krajach OECD w 2021 r. przypadało średnio 16,9 łóżek w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców. Liczby te znacznie się różniły w poszczególnych krajach, od około 40 lub więcej łóżek na 100 000 mieszkańców w Czechach, Estonii i Turcji do poniżej 5 łóżek na 100 000 ludności w Islandii i Szwecji. W porównaniu do sytuacji przed pandemią, wszystkie kraje, z wyjątkiem Luksemburga, zwiększyły dostęp do opieki w OIOM (choć bezwzględna liczba łóżek w OIOM nie uległa zmianie). Odzwierciedlało to wysiłki mające na celu zwiększenie wydajności systemu i polegające m.in. na tymczasowym przekształcaniu innych oddziałów klinicznych w OIOM-y i tworzeniu szpitali tymczasowych z oddziałami intensywnej opieki medycznej.