Zmiany długości życia Polaków w latach 1950–2023

Przeciętne dalsze trwanie życia należy do najważniejszych miar stanu zdrowia ludności, pozwalając zobrazować ogólny stan zdrowia i warunki życia ludności na danym obszarze. Badania pokazały, że w krajach słabiej rozwiniętych oczekiwana długość życia jest wyraźnie niższa niż w krajach bardziej rozwiniętych.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 roku przeciętne trwanie życia w Polsce wyniosło 74,7 roku dla mężczyzn i 82 lata dla kobiet. Były to najwyższe wartości odnotowane w historii Polski.

Obserwacje prowadzone w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat pokazały istotne zmiany w umieralności i długości życia Polaków (Rycina 1). Po drugiej wojnie światowej poziom umieralności w Polsce był bardzo wysoki, a w 1950 roku przeciętna długość trwania życia mężczyzn wynosiła niewiele ponad 56 lat, natomiast kobiet prawie 62 lata. W kolejnych dwóch dekadach, w związku z szybkim spadkiem poziomu umieralności, nastąpił wyraźny wzrost długości trwania życia. W 1970 roku mężczyźni żyli przeciętnie 66,6 roku a kobiety 73,3 roku.

W okresie kolejnych 20 lat (lata 70. i 80.) średnia długość trwania życia mężczyzn prawie nie uległa zmianie, a okresowo notowano nawet jej spadek. Zmianę tej tendencji przyniosły lata 90. W okresie od 1991 do 2014 roku przeciętne trwanie życia wydłużyło się dla mężczyzn o 7,9 roku, a dla kobiet o 6,5 roku i osiągnęło wartości: 73,8 roku dla mężczyzn i 81,6 dla kobiet. Zjawisko to wiązało się z istotnym zmniejszeniem ogólnego poziomu umieralności zarówno mężczyzn, jak i kobiet, ale też wyraźnym spadkiem umieralności niemowląt.

Ten korzystny trend uległ zahamowaniu w 2015 roku. W kolejnych latach długość życia mężczyzn praktycznie nie zmieniała się. Jeszcze bardziej niepokojące zmiany zaobserwowano u kobiet. W latach 2016–2019 długość życia kobiet po raz pierwszy od trzech dekad zaczęła się zmniejszać.

W latach 2020–2021 pandemia COVID-19 i związana z nią zwiększona liczba zgonów spowodowała znaczne skrócenie długości trwania życia Polaków w porównaniu z 2019 rokiem (o 2,3 roku w przypadku mężczyzn oraz o 2,1 roku w przypadku kobiet). W 2021 roku średnia długość życia mężczyzn wynosiła 71,8 roku a kobiet 79,7 roku. Dopiero w 2022 roku ten niekorzystny trend został odwrócony. W porównaniu z 2021 rokiem oczekiwana długość życia Polaków wzrosła o 1,7 roku dla mężczyzn i 1,4 dla kobiet.

Rycina 1. Przeciętne trwanie życia w Polsce w wieku 0 lat w latach 1950–2023
Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, umieralność wśród mężczyzn jest wyższa w porównaniu do kobiet, jednak skala tego zjawiska jest znacznie większa niż w większości krajów europejskich. W 1991 roku różnica między przeciętnym trwaniem życia kobiet i mężczyzn wynosiła 9,2 roku, a w 2001 – 8,2 roku (Rycina 2). W latach 2006–2008 odnotowano wzrost tej wartości do 8,7 roku. Następnie do 2014 roku różnica ta spadła nieznacznie poniżej 8,0 roku i od tego czasu utrzymywała się na zbliżonym poziomie. W 2023 roku różnica średniej długości trwania życia kobiet i mężczyzn wyniosła 7,3 roku.

Rycina 2. Różnica (w latach) w przeciętnym trwaniu życia kobiet i mężczyzn w latach 1950–2023
Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Opracowano na podstawie:
Maciej Potyra, Katarzyna Góral-Radziszewska, Kamil Waśkiewicz, Emilia Gawińska-Drużba. Trwanie życia w 2023 r. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2024.
Niedostateczny poziom aktywności fizycznej w Polsce jako zagrożenie i wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport Komitetu Zdrowia Publicznego PAN. W. Drygas, M. Gajewska, T. Zdrojewski (red.), NIZP-PZH, Warszawa 2021.