NIERÓWNOŚCI W ZDROWIU – BEZDOMNOŚĆ W POLSCE

Na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w nocy z 28 na 29 lutego 2024 r. po raz szósty przeprowadzono Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych.

Za przeprowadzenie badania odpowiadały gminy. Każda gmina była zobowiązana do powołania koordynatora, który organizował liczenie we współpracy z pracownikami ośrodków pomocy społecznej, straży miejskiej, policji i organizacji pozarządowych. Osoby liczące w ciągu jednej nocy miały dotrzeć do wszystkich osób bezdomnych bytujących w rodzajach placówek wskazanych w wytycznych, m.in. noclegowniach, schroniskach, domach dla kobiet, na ulicach i miejscach niemieszkalnych i przeprowadzić z nimi kwestionariusz (papierowy). Nowością w tej edycji było objęcie liczeniem osób przebywających w mieszkaniach chronionych, treningowych i wspieranych oraz ośrodkach dla uchodźców.

• W Polsce żyje 31 042 osób w kryzysie bezdomności: mężczyzn (80%; 24 880) i kobiet (20%; 6 162). W tej grupie znajduje się 1 524 osób (5%) w wieku poniżej 18 roku życia – czyli dzieci. Osoby objęte badaniem to teoretycznie wg wytycznych osoby bezdomne wg ustawy o pomocy społecznej. Faktycznie są to osoby, do których udało się dotrzeć w dobie badania służbom liczącym i zidentyfikować jako bezdomne. Dlatego ostrożnie należy podchodzić do uzyskanych danych i liczba ustalona w badaniu powinna być interpretowana jako liczba minimalna.
• Do największej liczby osób udało się dotrzeć w województwie pomorskim (4 575), śląskim (4 050) oraz mazowieckim (3 452). Stanowiły one w sumie 39% policzonych osób. Do najmniejszej liczby dotarto w podlaskim (638), opolskim (767) i lubuskim (717). Stanowiły one 6% policzonych osób. Aż 46% policzonych osób przebywało na terenie 37 największych miast. Pozostałe osoby – 54% były rozproszone w mniej zaludnionych gminach – średnio 0,02% osób na gminę.
• Podobnie jak w poprzednich badaniach najwięcej osób policzono w placówkach zbiorowych – 76% (23 404). W przestrzeni publicznej i miejscach niemieszkalnych policzono 6 648 (21%) osób.
• Podczas badania 90% (27 959) osób zadeklarowało obywatelstwo polskie, zaś 6% (1 749) ukraińskie. Pozostałe osoby deklarowały inne obywatelstwa lub jego brak.
• Podobnie jak w poprzednich badaniach najwięcej osób w kryzysie bezdomności zdiagnozowano w przedziale wiekowym 41–60 lat (13 232, w tym 2 169 kobiet i 11 063 mężczyzn). Kolejną najliczniejszą grupę stanowiły osoby najstarsze, czyli seniorzy, powyżej 60 roku życia (10 084 osoby, w tym 1 526 kobiet oraz 8 558 mężczyzn).
• Większość osób objętych badaniem zadeklarowało wykształcenie zawodowe (41%) oraz podstawowe (29%). Wykształcenie średnie, w tym techniczne, zadeklarowało 17% badanych. Według komunikatu MRPiPS w porównaniu z wynikami badania w 2019 r. wzrósł odsetek osób z wykształceniem wyższym. Obecnie stanowiły one 4% ogółu osób objętych badaniem.
• Wg MRPiPS wyniki tegorocznej edycji badania wskazują na wzrost odsetka osób deklarujących krótsze okresy bezdomności. W 2019 r. osoby deklarujące okres od 0 do 2 lat stanowiły 23%, obecnie 31%, od 2 do 5 lat odpowiednio 22% (2019) i 25% (2024). Oznacza to, że odsetek osób z bezdomnością długotrwałą, która zgodnie z definicją przyjmowaną np. w programach „Najpierw mieszkanie” wynosi więcej niż 3 lata, zmalał do 44%. Nie zmienił się jednak odsetek osób skrajnie długo (pow. 20 lat) mierzących się z tym kryzysem (6% w 2019 i 2024). Ponad połowa osób (17 383) policzonych w placówkach dla osób w kryzysie bezdomności, na ulicach i w miejscach niemieszkalnych trafiła tam w ciągu ostatnich 5 lat, z czego połowa od początku 2022 r. Dane świadczą o wzroście liczby osób, które niedawno trafiły do systemu wsparcia lub na ulice i potwierdzają trend obserwowany i sygnalizowany przez aktywistów i pracowników organizacji wspierających.
• Do najczęściej wskazywanych przyczyn bezdomności (na podstawie analizy własnej szczegółowego zestawienia wyników badania w arkuszu kalkulacyjnym) należało uzależnienie od alkoholu (31%), konflikt rodzinny (28%) oraz eksmisja/wymeldowanie z mieszkania (19%) i rozpad związku (14%). Zły stan zdrowia/niepełnosprawność wskazało jako jedną z trzech przyczyn 11% badanych osób.

Źródło: Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych – Edycja 2024; Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej