WPŁYW REGULARNEJ AKTYWNOŚCI
FIZYCZNEJ NA ZDROWIE
Aktywność ruchowa zaliczana jest do najważniejszych czynników wpływających na stan zdrowia, poprawia jakość i długość naszego życia. Systematyczny wysiłek fizyczny ma znaczenie w zapobieganiu wielu chorób, przyczynia się także do ograniczenia umieralności przedwczesnej (tj. zgonów przed 65 rokiem życia).
Przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych badania wykazały, że brak regularnych ćwiczeń fizycznych jest przyczyną co najmniej 17 chorób przewlekłych, w tym wielu chorób serca i naczyń, niektórych nowotworów, cukrzycy, otyłości a także osteoporozy. Regularne ćwiczenia fizyczne pozwalają zmniejszyć ryzyko przedwczesnego zgonu z powodu chorób układu krążenia o ponad 50% (zwłaszcza ryzyko zgonu z powodu zawału serca). Osoby aktywne fizycznie, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, mają też o około 20-30% mniejsze ryzyko udaru mózgu. W długofalowych badaniach u osób o dużej aktywności fizycznej stwierdzono zmniejszenie o 25-30 punktów procentowych liczby zgonów z powodu chorób nowotworowych, natomiast wśród mężczyzn o najwyższej wydolności fizycznej nawet o około 25-59 punktów procentowych. Metaanaliza około 170 badań kohortowych wskazała, że regularne ćwiczenia fizyczne redukują częstość występowania nowotworów złośliwych jelita grubego, sutka, a prawdopodobnie również gruczołu krokowego, płuc oraz endometrium. Korzystne efekty regularnych ćwiczeń fizycznych wykazano także w profilaktyce i leczeniu innych chorób przewlekłych, w tym m.in. cukrzycy i zespołu metabolicznego, chorób układu oddechowego, mięśni, stawów i kości, zespołu przewlekłego zmęczenia.
Regularna aktywność fizyczna ma decydujące znaczenie w profilaktyce i leczeniu nadwagi, wpływa korzystnie na sprawność umysłową, a także stanowi czynnik ochronny przed zaburzeniami pamięci. Ćwiczenia fizyczne zmniejszają częstość depresji oraz ryzyko otępienia z powodu chorób naczyniowych mózgu. Niektóre badania sugerują, że odpowiednio dobrany wysiłek fizyczny może stanowić także czynnik ochronny w powstawaniu choroby Alzheimera.
U osób w wieku podeszłym odpowiednio dobrany, regularny wysiłek fizyczny wpływa korzystnie na wydolność i sprawność fizyczną, pozwala na lepszą samokontrolę i niezależność, poprawia także samopoczucie i jakość życia. Umiarkowany wysiłek fizyczny wywiera korzystny wpływ na czynność układu immunologicznego. Osoby w wieku podeszłym, systematycznie ćwiczące, są mniej podatne na pospolite infekcje dróg oddechowych.
Efekt ochronny treningu, zależny jest od dawki wysiłku fizycznego tj. wydatku energetycznego, czasu trwania, częstości itp. Dotyczy to osób zdrowych, ale także osób obciążonych czynnikami ryzyka (np. palaczy tytoniu) bądź z rozpoznanymi chorobami przewlekłymi, takimi jak: nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca czy zespół metaboliczny. W prewencji chorób układu krążenia i innych chorób przewlekłych efekt ochronny wysiłku jest wyraźnie związany z poziomem wydolności fizycznej. Z dostępnych badań wynika, że trening zdrowotny przedłuża także długość życia, zaś osoby nie palące, utrzymujące prawidłowy ciężar ciała i wykonujące odpowiednią dawkę ćwiczeń żyją średnio o 5-7 lat dłużej od swych rówieśników niepraktykujących wymienionych zasad zdrowego stylu życia.
25 NAJWAŻNIEJSZYCH KORZYŚCI WYNIKAJĄCYCH Z REGULARNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
| Lp. | Korzyść |
|---|---|
| 1 | Poprawa wydolności fizycznej i zwiększenie siły mięśniowej |
| 2 | Poprawa czynności i wydolności układu krążenia |
| 3 | Poprawa funkcjonowania w niewydolności serca |
| 4 | Zapobieganie nadciśnieniu tętniczemu krwi |
| 5 | Ograniczenie ryzyka i stopnia udaru |
| 6 | Najlepsza terapia w obwodowej miażdżycy kończyn dolnych |
| 7 | Poprawa profilu lipidowego krwi: zwiększenie stężenia HDL cholesterolu* i obniżenie stężenia triglicerydów** |
| 8 | Poprawa trawienia |
| 9 | Ograniczenie występowania otyłości |
| 10 | Zapobieganie cukrzycy |
| 11 | Zapobieganie zmianom miażdżycowym |
| 12 | Działanie antyagregacyjne i fibrynolityczne |
| 13 | Wzmocnienie układu odpornościowego |
| 14 | Spowolnienie atrofii mięśni i zapobieganie sarkopenii*** |
| 15 | Zachowanie ruchomości stawów |
| 16 | Obniżenie ryzyka osteoporozy |
| 17 | Zapobieganie upadkom osób starszych |
| 18 | Opóźnienie procesów starzenia |
| 19 | Opóźnienie choroby Alzheimera i choroby Parkinsona |
| 20 | Mniejsza zachorowalność na nowotwory piersi i jelita grubego |
| 21 | Poprawa płodności i poprawa zdrowia potomstwa |
| 22 | Poprawa snu |
| 23 | Poprawa nastroju i zdolności poznawczych |
| 24 | Obniżenie poziomu stresu |
| 25 | Poprawa samooceny |
* HDL cholesterol to jedna z frakcji cholesterolu całkowitego. Odpowiednie stężenie cholesterolu HDL zapobiega odkładaniu się w ścianach tętnic związków tłuszczowych przyczyniających się do miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.
** Triglicerydy (TG) są składnikiem tkanki tłuszczowej, a także stanowią podstawowe źródło energii. Jeśli spożycie energii przekracza ilość, którą organizm wykorzystuje na własne potrzeby (zwłaszcza węglowodanów i tłuszczów), pozostała energia zostaje przekształcona w TG, które gromadzą się w tkance tłuszczowej, a ich utrzymujące się wysokie stężenie zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
*** Sarkopenia to choroba mięśni charakteryzująca się głównie spadkiem siły mięśniowej. Konsekwencją sarkopenii są upadki i urazy oraz pogarszająca się sprawność fizyczna.
Opracowano na podstawie:
Wojciech Drygas, Renata Główczyńska, Anna Turska-Kmieć, Andrzej Folga. Aktywność fizyczna jako kluczowy czynnik w promocji zdrowia i profilaktyce chorób przewlekłych. W: Niedostateczny poziom aktywności fizycznej w Polsce jako zagrożenie i wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport Komitetu Zdrowia Publicznego PAN. W. Drygas, M. Gajewska, T. Zdrojewski (red.), NIZP-PZH, Warszawa 2021.
Autorka: dr Małgorzata Gajewska