Cel 1. Zrównoważonego rozwoju:
Położyć kres ubóstwu we wszystkich jego formach na całym świecie.

Bieda to coś więcej niż brak przychodów i środków potrzebnych do życia. Bieda to głód, niedożywienie, ograniczony dostęp do edukacji i podstawowych usług, dyskryminacja społeczna, wykluczenie oraz brak udziału w procesie decyzyjnym.

„Musimy wznieść się wyżej, aby ocalić Cele Zrównoważonego Rozwoju i pozostać wiernymi naszej obietnicy stworzenia świata pokoju, godności i dobrobytu na zdrowej planecie.”
António Guterres, Sekretarz Generalny ONZ

Raport o Celach Zrównoważonego Rozwoju 2022 (The Sustainable Development Goals Report 2022)

W raporcie zwraca się szczególną uwagę na zagrożenie licznymi kaskadowymi i wzajemnie powiązanymi globalnymi kryzysami i konfliktami, co z kolei powoduje, że aspiracje określone w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 są zagrożone.

W latach 2015–2018 dane potwierdzały spadek globalnego ubóstwa i wskaźnik skrajnego ubóstwa spadł z 10,1% do 8,6%. Oznacza to, że liczba osób żyjących za mniej niż 1,90 USD dziennie spadła z 740 milionów do 656 milionów w tym okresie. COVID-19 zahamował ten postęp. Dane wskazują, że globalny wskaźnik ubóstwa gwałtownie wzrósł w latach 2019–2020, z 8,3% do 9,2%, co stanowi pierwszy wzrost skrajnego ubóstwa od 1998 r. i największy od 1990 r. W 2022 r. 836 milionów osób na świecie żyje w skrajnym ubóstwie. Oznacza to również, że dodatkowe 93 miliony ludzi na całym świecie zostało zepchniętych w skrajne ubóstwo z powodu pandemii.

W 2020 r. po raz pierwszy od dwóch dekad odsetek pracowników na świecie żyjących w skrajnym ubóstwie wzrósł z 6,7 procent w 2019 roku do 7,2 procent, popychając dodatkowe 8 milionów osób pracujących w ubóstwo. Odzwierciedla to utratę godzin pracy i obniżone dochody wielu osób w czasie kryzysu COVID-19. Pandemia prawdopodobnie pogłębiła istniejące dysproporcje we wskaźnikach ubóstwa pracujących wśród młodzieży i kobiet. Młodzież i kobiety zostały nieproporcjonalnie dotknięte stratami godzin pracy i obniżkami płac w 2020 roku, co oznacza, że różnice między tymi grupami zatrudnionych a mężczyznami prawdopodobnie się pogłębią.

Niezbędne jest włączenie systemów zabezpieczenia społecznego do łagodzenia bezpośrednich i długoterminowych skutków pandemii COVID-19 i zapobiegania popadaniu ludzi w ubóstwo. Jednak do 2020 r. tylko 46,9 proc. światowej populacji było skutecznie objętych co najmniej jednym świadczeniem pieniężnym z tytułu zabezpieczenia społecznego, co pozostawiło 4,1 miliarda ludzi bez ochrony. Pokazuje to duże znaczenie pomocy społecznej i zasiłków dla bezrobotnych w reagowaniu na kryzys.

W 2023 r. tylko 28,2 proc. dzieci w wieku od 0 do 15 lat na świecie otrzymywało świadczenia pieniężne na dzieci. W rezultacie 1,4 miliarda dzieci pozostało bez zabezpieczenia socjalnego.

Tylko 28,9 proc. osób uważanych za narażone na skutki pandemii COVID-19 (wszystkie dzieci, osoby starsze i osoby w wieku produkcyjnym nieobjęte ubezpieczeniem społecznym, osoby w wieku poprodukcyjnym) miało dostęp do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej w 2020 r. Zasięg tych świadczeń znacznie się różnił w zależności od regionu. 63 proc. osób uważanych za narażone w krajach o wysokich dochodach otrzymało świadczenia pieniężne w porównaniu z zaledwie 7,8 proc. w krajach o niskich dochodach.

Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce. Raport 2023.

Jednym z głównych celów jest redukcja ubóstwa w rodzinach, szczególnie tych wielodzietnych. W ostatnich latach sytuacja materialna Polaków istotnie się poprawiła. Poziom przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę w latach 2018–2021 wzrósł o 18%. Zasięg ubóstwa skrajnego spadł z 5,4% w 2018 r. do 4,2% w 2021 r., a relatywnego ubóstwa zmniejszył się z 14,2% (2018 r.) do 12% (2021 r.) w 2022 r. Szczególnie narażone na ubóstwo skrajne były osoby utrzymujące się głównie z tzw. niezarobkowych źródeł (ok. 12% osób w 2022 r.), rolnicy (8,5% w 2022 r.) oraz renciści (ok. 6% w 2022 r.). Najmniej narażone na ubóstwo skrajne według tego kryterium były osoby pracujące na własny rachunek (ok. 3% w 2022 r.).

W przypadku ubóstwa ustawowego, największe zasięgi odnotowano wśród osób utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (niecałe 21% w 2022 r.), a także wśród rolników (ok. 12% w 2022 r.). Dość wysoki zasięg ubóstwa ustawowego zaobserwowano także wśród osób utrzymujących się z pracy na własny rachunek (obie grupy – ok. 7% w 2022 r.).

W latach 2018–2022 nastąpiła także poprawa dostępności do usług społecznych w Polsce, zwiększył się odsetek dzieci w wieku 1–2 lata objętych różnymi formami opieki instytucjonalnej z 19,3% do 32,7%. Obserwowany jest wzrost liczby mieszkań – w 2018 r. na 1000 osób przypadało 380,5 mieszkań, zaś w 2021 r. – 405,2. Mimo systematycznego wzrostu zasobu mieszkaniowego istotnym problemem w Polsce pozostaje deficyt mieszkaniowy.

Priorytetami w polityce państwa w realizacji Celu 1. Zrównoważonego rozwoju są:

• Poprawa dostępności do usług społecznych (np. wsparcie dla rodzin z dziećmi, opieka nad dziećmi i/lub nad starszymi osobami) i zdrowotnych.
• Umożliwienie rzeczywistej i pełnej integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz wsparcie psychologiczne, społeczne, funkcjonalne i ekonomiczne ich rodzin.
• Poprawa sytuacji mieszkaniowej.

Bibliografia:

• The Sustainable Development Goals Report 2022
• Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju w Polsce Raport 2023
• GUS; Ubóstwo w Polsce w latach 2021 i 2022