Cel 3.Zrównoważonego rozwoju:
dobre zdrowie i jakość życia

Cel 3 ma zapewnić zdrowe życie i promować dobrobyt dla wszystkich w każdym wieku. Ma 13 celów mierzonych za pomocą 26 wskaźników. Jednak na zdrowie i dobrobyt człowieka wpływają nie tylko choroby i leczenie, ale także czynniki społeczne i ekonomiczne, takie jak mieszkalnictwo, ubóstwo i edukacja. Cele zdrowotne można zatem znaleźć również w innych celach (SDG).

COVID-19 nadal stanowi wyzwanie dla zdrowia i dobrostanu ludzi na całym świecie i utrudnia postęp w realizacji Celu 3. W połowie 2022 r. COVID-19 zaraził ponad 500 milionów ludzi na całym świecie. Do końca 2021 r. globalna „nadwyżka zgonów” z powodu COVID-19 mogła wynieść nawet 15 milionów. Pandemia poważnie zakłóciła podstawowe usługi zdrowotne, spowodowała wzrost częstości występowania lęku i depresji, obniżyła średnią długość życia na świecie, zahamowała postęp w kierunku HIV, gruźlicy (TB) i malarii, a także zatrzymała dwie dekady pracy nad upowszechnieniem opieki zdrowotnej. Zasięg szczepień spadł po raz pierwszy od 10 lat, a liczba zgonów z powodu gruźlicy i malarii wzrosła.

Główną przyczyną zgonów w 2021 r. był COVID-19. Najnowsze szacunki sugerują, że 14,9 miliona osób zmarło bezpośrednio w wyniku COVID-19 lub z powodu wpływu pandemii na systemy opieki zdrowotnej i społeczeństwo w latach 2020 i 2021. Szacunki te są prawie trzykrotnie wyższe niż 5,4 miliona oficjalnie zgłoszonych zgonów z powodu COVID-19 w tym samym okresie. Około 84 procent tych „nadmiernych zgonów” koncentruje się w Azji Południowo-Wschodniej, Europie i obu Amerykach (WHO), a 68 procent znajduje się w zaledwie 10 krajach. Aby skutecznie ograniczyć rozprzestrzenianie się COVID-19 i zapobiec dziesiątkom tysięcy dodatkowych zgonów, kluczowe znaczenie ma zapewnienie sprawiedliwego dostępu do bezpiecznych i skutecznych szczepionek. Do maja 2022 r. tylko około 17 procent osób w krajach o niskich dochodach otrzymało co najmniej jedną dawkę szczepionki, w porównaniu z ponad 80 procentami w krajach o wysokich dochodach.

Pandemia wywarła poważny wpływ na zdrowie psychiczne i samopoczucie ludzi na całym świecie. W 2020 r. częstość występowania lęku i depresji globalnie wzrosła szacunkowo o 25 procent, przy czym najbardziej dotykała młodych ludzi i kobiety. Kraje zgłosiły, że usługi w zakresie chorób psychicznych, neurologicznych i związanych z używaniem substancji psychoaktywnych były najbardziej zakłócone spośród wszystkich podstawowych usług zdrowotnych, co pogłębiło braki w opiece nad zdrowiem psychicznym. Wiele osób nadal nie jest w stanie uzyskać opieki i wsparcia, których potrzebują zarówno w przypadku wcześniej istniejących, jak i nowych schorzeń psychicznych.

Szacuje się, że w 2019 r. ponad 13 procent nastolatków w wieku od 10 do 19 lat miało zdiagnozowane zaburzenie psychiczne zgodnie z definicją WHO; przekłada się to na 86 milionów nastolatków w wieku od 15 do 19 lat i 80 milionów nastolatków. Pandemia przyczyniła się do zwiększenia problemów związanych ze zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży. W przypadku najbardziej narażonych dzieci COVID-19 może również zwiększyć ich narażenie na różne formy przemocy i wykorzystywania. Konieczne jest, aby plany reagowania na COVID-19 obejmowały zdrowie psychiczne i wsparcie psychospołeczne.

Zwiększona uwaga i inwestycje są szczególnie potrzebne, aby poprawić opiekę w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz ochrony najbardziej narażonych dzieci.

Szacuje się, że w 2020 r. u 1,5 miliona osób nowo zdiagnozowano HIV, a 680 000 osób zmarło z przyczyn związanych z AIDS. Częstość występowania zakażeń HIV na świecie spadła o 39 procent w latach 2010–2020, znacznie mniej niż 75-procentowy cel uzgodniony przez Zgromadzenie Ogólne w 2016 roku.

W 2020 roku na gruźlicę zachorowało 10 milionów ludzi na całym świecie. W tym samym roku wskaźnik zgłaszania nowych i nawrotowych przypadków zachorowań na gruźlicę spadł do 59 procent, w porównaniu z 72 procentami w 2019 roku. Zakłócenia związane z pandemią na całym świecie spowodowały zauważalny wzrost liczby zgonów z powodu gruźlicy, z 1,2 miliona w 2019 r. do 1,3 miliona w 2020 r. (z wyłączeniem zgonów z powodu gruźlicy u osób zakażonych wirusem HIV). Jest to pierwszy wzrost liczby zgonów z powodu gruźlicy od 2005 r. Z powodu pandemii zachorowalność na gruźlicę i śmiertelność pogorszą się, zwłaszcza w 2021 i 2022 roku.

Postępy w zapobieganiu, kontrolowaniu i zwalczaniu chorób tropikalnych (NTD) były kontynuowane w 2020 r., pomimo znacznych zakłóceń w usługach zdrowotnych. Liczba osób na całym świecie wymagających leczenia i opieki w związku z NTD spadła z 2,19 miliarda w 2010 roku do 1,73 miliarda w 2020 roku.

Szacuje się, że w 2020 r. na całym świecie odnotowano 241 milionów przypadków malarii i 627 000 zgonów z jej powodu. Oznacza to, że na malarię zachorowało o 14 milionów osób więcej, a zmarło z jej powodu o 69 000 osób więcej niż w 2019 roku.

COVID-19 i związane z nim zakłócenia spowodowały, że więcej dzieci nie otrzymało niezbędnych szczepionek. Od 2019 do 2020 r. zasięg szczepień niemowląt spadł z 86 do 83 procent. Oznacza to, że 22,7 miliona dzieci nie zostało zaszczepionych w 2020 r., czyli o 3,7 miliona więcej niż w 2019 roku i najwięcej od 2005 roku. Ponadto 17,1 miliona starszych dzieci nie otrzymało szczepionek w ramach rutynowego programu szczepień w 2020 roku, co stanowi wzrost niezaszczepionych z 13,6 mln w 2019 r.

Konsekwencje mogą być katastrofalne. Na przykład odra jest wysoce zaraźliwą chorobą, a obecny poziom wyszczepialności wynoszący 70 procent przy dwóch dawkach jest niewystarczający, aby zapobiec chorobom, niepełnosprawności i zgonom spowodowanym epidemią odry lub powikłaniami związanymi z chorobą. Przywrócenie szczepień do poziomu sprzed pandemii musi być pilnym globalnym priorytetem.

Pracownicy służby zdrowia i opieki pozostają na pierwszej linii reakcji na COVID-19. W okresie od stycznia 2020 r. do maja 2021 r. pandemia mogła pochłonąć życie 115 500 pracowników służby zdrowia i opieki na całym świecie. Konieczne są większe wysiłki na rzecz sprawiedliwej dystrybucji szczepionek przeciwko COVID-19, aby zapewnić personelowi medycznemu dostęp do szczepień i środków ochrony osobistej.

Dane za lata 2014–2020 pokazują, że zagęszczenie personelu pielęgniarskiego i położniczego w Ameryce Północnej pozostaje najwyższe na świecie i wynosi ponad 152 na 10 000 osób. Jest to prawie 4 razy więcej niż średnia światowa, 8 razy więcej niż w Afryce Północnej i Azji Południowej oraz ponad 15 razy więcej niż w Afryce Subsaharyjskiej.

Pomimo stałego wzrostu gęstości lekarzy na 10 000 osób na całym świecie, dysproporcje między regionami pozostają wysokie – od szacowanych 40 lekarzy na 10 000 osób w Europie do zaledwie 2 w Afryce Subsaharyjskiej.

Źródło: The Sustainable Development Goals Report 2022