Systemy zdrowotne w krajach należących
do OECD – najważniejsze fakty

Przedstawione dane dotyczą 38 państw nalężących do OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju; ang. Organisation for Economic Cooperation and Development - OECD) oraz 10 państw kandydujących do członkostwa w tej organizacji lub będących jej kluczowymi partnerami. Państwa należące do OECD: Australia, Austria, Belgia, Kanada, Chile, Kolumbia, Kostaryka, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Izrael, Włochy, Japonia, Korea, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Meksyk, Holandia, Nowa Zelandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone.

Państwa kandydujące oraz kluczowi partnerzy: Argentyna, Brazylia, Bułgaria, Chiny, Chorwacja, Indie, Indonezja, Peru, Rumunia, Południowa Afryka.

Prezentowane dane obejmują ostatnie dostępne w w/w krajach dane, najczęściej pochodzące z lat 2020-22.

Źródło danych: OECD (2023), Health at a Glance 2023: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris.

Kluczowe fakty

Systemy opieki zdrowotnej znajdują się pod presją finansową. Fundusze publiczne dostępne na rzecz zdrowia przegrywają z innymi priorytetami.

• W latach 2013-2019 - przed pandemią - kraje OECD wydawały średnio około 8,8% PKB na opiekę zdrowotną. Do 2021 r. odsetek ten wzrósł do 9,7% a w 2022 r. zmalał do 9,2%.
• Wydatki na zdrowie na osobę wyniosły średnio niecałe 5 000 USD, od 12 555 w Stanach Zjednoczonych, do 1 181 w Meksyku.
• Stale rośnie liczba pracowników opieki zdrowotnej i społecznej ale w związku starzeniem się społeczeństwa (w 2021 r. średnio 18% populacji było w wieku 65 lat i więcej) popyt na tych pracowników przewyższa podaż.
• Wysoka inflacja spowodowała erozję wynagrodzeń w sektorze zdrowia, co utrudnia przyciągnięcie i zatrzymanie pracowników.

Społeczeństwa nie powróciły jeszcze w pełni do zdrowia po pandemii, a wiele osób w dalszym ciągu zmaga się z problemami psychicznymi i fizycznymi

• W latach 2019–2021 średnia długość życia w krajach OECD spadła o 0,7 roku. W 2022 roku w 28 krajach średnia długość życia pozostaje poniżej poziomu sprzed pandemii.
• Zawał serca, udary mózgu i inne choroby układu krążenia były przyczyną ponad 25% zgonów; nowotwory – 20%, a Covid-19 - 7% wszystkich zgonów w 2021 r. Prawie jednej trzeciej wszystkich zgonów można było uniknąć dzięki skuteczniejszej i terminowej profilaktyce i interwencji.
• Średnio ponad jedna trzecia osób w wieku 16 lat i więcej przyznaje, że cierpi na przewlekłą chorobę lub długotrwałe problemy zdrowotne, przy czym odsetki są najwyższe wśród osób o najniższych dochodach.
• Odsetek populacji zgłaszającej objawy depresji w 2022 r. pozostaje o co najmniej 20% wyższy niż przed pandemią.

Palenie, szkodliwe spożywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej, otyłość i zanieczyszczenie środowiska są podstawowymi przyczynami wielu chorób przewlekłych

• Wskaźniki nadwagi i otyłości w większości krajów OECD stale rosną – problem dotyczy 54% dorosłych, z których 18% jest otyłych. Średnio tylko 15% dorosłych spożywa pięć lub więcej porcji owoców i warzyw dziennie, a tylko 40% co najmniej 150 minut tygodniowo jest umiarkowanie lub intensywnie aktywna fizycznie.
• W większości krajów OECD wskaźniki codziennego palenia spadają, jednak średnio 16% osób w wieku 15 lat i więcej nadal pali codziennie, a regularne używanie e-papierosów (vaping) rośnie.
• Prawie jedna na pięć osób dorosłych (19%) spożywa duże ilości alkoholu średnio raz w miesiącu, przy czym odsetek ten przekracza 30% w Niemczech, Luksemburgu, Wielkiej Brytanii i Danii.
• Liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza w latach 2000–2019 spadła średnio o 31%, ale nadal powoduje średnio około 29 zgonów na 100 000 osób.

Bariery w dostępie utrzymują się pomimo powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Dostępność i wydajność można poprawić wzmacniając podstawową opiekę zdrowotną i profilaktykę.

• Opłaty „z własnej kieszeni” gospodarstwa domowego stanowią średnio mniej niż jedną piątą wydatków na opiekę zdrowotną. Osoby najmniej zamożne są średnio trzy razy bardziej skłonne do rezygnacji lub opóźnionego poszukiwania opieki zdrowotnej niż osoby o najwyższych dochodach.
• Na podstawową opiekę medyczną w latach 2019-2021 przeznaczano średnio 13% środków. Było to związane z pandemią Covid-19 a nie długoterminowymi planowanymi inwestycjami w zdrowie.
• Czas oczekiwania, będący od dawna problemem w wielu krajach, uległ wydłużeniu przez Covid-19.
• Od czasu pandemii liczba telekonsultacji znacznie wzrosła i stanowiła średnio 19% wszystkich konsultacji lekarskich w 2021 r.

Poprawia się jakość opieki pod względem bezpieczeństwa i skuteczności

• Poprawia się bezpieczeństwo pacjentów – np. w podstawowej opiece zdrowotnej przepisuje się mniej antybiotyków, opioidów i leków przeciwzakrzepowych. Jednak nadal 57% lekarzy i pielęgniarek szpitalnych uważa liczbę pracującego personelu i tempo pracy za niebezpieczne dla pacjentów.
• W większości krajów OECD (szczególnie na Litwie, w Meksyku, Polsce i Republice Słowackiej) w ciągu ostatniej dekady spadła liczba tych przyjęć do szpitali, których można było uniknąć.
• Współczynniki umieralności w przypadkach nagłych średnio nieznacznie wzrosły w czasie pandemii, jednak śmiertelność 30-dniowa w następstwie zawału serca lub udaru mózgu jest niższa niż dziesięć lat temu.

Wiele krajów jest źle przygotowanych na cyfrową transformację opieki zdrowotnej

• 90% krajów OECD posiada elektroniczny portal zdrowia, ale tylko w 42% społeczeństwo może korzystać z niego interaktywnie z dostępem do wszystkich swoich danych.
• Około jedna trzecia (38%) krajów nie posiada standardów klinicznych ani certyfikatów dostawców systemów elektronicznej dokumentacji medycznej.