CHOROBY SERCA I NACZYŃ – MODYFIKOWALNE I NIEMODYFIKOWALNE CZYNNIKI RYZYKA

W drugiej połowie 2021 roku w Polsce choroby serca i naczyń odpowiadały za 35% ogółu zgonów (30% u mężczyzn i 38% u kobiet) oraz za 20% zgonów osób do 65. roku życia, określanych jako tzw. zgony przedwczesne. Choroby serca i naczyń są też jedną z głównych przyczyn orzeczeń o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy (co czwarte pierwszorazowe orzeczenie) i najczęstszą przyczyną hospitalizacji.

Według analiz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD 2020) główną przyczyną obserwowanego w ostatnich latach w Polsce zahamowania wzrostu długości życia jest spowolnienie poprawy w zakresie umieralności z powodu chorób układu krążenia (CHUK). Rekomendacje organizacji międzynarodowych pokazują, że konieczne jest pilne podjęcie efektywnych działań dotyczących głównych czynników ryzyka CHUK, jak i nowotworów. Profilaktyka CHUK polega na eliminowaniu czynników zwiększających ryzyko ich wystąpienia. Możemy je podzielić na dwie grupy: modyfikowalne i niemodyfikowalne.

Czynniki modyfikowalne to te na które mamy wpływ i możemy je kontrolować. Natomiast czynniki niemodyfikowalne to te które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia CHUK, ale nie możemy tego wpływu zminimalizować.

Do najważniejszych czynników MODYFIKOWALNYCH należą:

• Nadciśnienie tętnicze
  Wysokie ciśnienie krwi jest głównym czynnikiem ryzyka chorób serca. Często nie daje objawów i może być wykryte tylko poprzez pomiar. Można je kontrolować zmianą stylu życia i/lub lekami.
• Zaburzenia lipidowe
  Podwyższone stężenie cholesterolu prowadzi do miażdżycy. LDL („zły” cholesterol) zwiększa ryzyko, HDL („dobry”) chroni. Poziom cholesterolu mierzy się poprzez lipidogram.
• Stan przedcukrzycowy/cukrzyca
  Cukrzyca prowadzi do wysokiego poziomu glukozy we krwi i zwiększa ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.
• Otyłość
  Zwłaszcza otyłość brzuszna zwiększa ryzyko nadciśnienia, cukrzycy i chorób serca.
• Niewystarczająca aktywność fizyczna
  Brak ruchu zwiększa ryzyko otyłości, nadciśnienia, cholesterolu i cukrzycy. Regularna aktywność obniża ryzyko chorób serca.
• Spożycie alkoholu
  Nawet jednorazowe spożycie może prowadzić do uszkodzeń zdrowotnych. Alkohol zwiększa ciśnienie i ryzyko zawału.
• Palenie tytoniu
  Palenie (również bierne) zwiększa ryzyko chorób serca, nadciśnienia i zawałów.
• Nieprawidłowa dieta
  Zdrowa dieta to codzienne warzywa i owoce, unikanie produktów przetworzonych i ograniczenie soli.
• Zaburzenia snu
  Zdrowy sen (7–8h, dobrej jakości) jest ważny dla serca. Jakość snu wpływa na ciśnienie i ogólne zdrowie.
• Stres
  Nadmierny stres zwiększa ryzyko CHUK. Niski poziom stresu sprzyja utrzymaniu zdrowia serca i masy ciała.

Wśród NIEMODYFIKOWALNYCH czynników ryzyka chorób serca i naczyń należy wymienić:

• Wiek i płeć
  Ryzyko chorób serca rośnie z wiekiem, u obu płci.
• Predyspozycja genetyczna
  Czynniki dziedziczne mogą zwiększać ryzyko nadciśnienia i chorób serca.

Opracowano na podstawie:

• CDC. Heart Disease Risk Factors. https://www.cdc.gov/heart-disease/risk-factors/index.html
• NIKard. Brief dotyczący założeń koncepcji „10 dla serca”.
• Umieralność w 2021 roku. Zgony według przyczyn – dane wstępne. Informacje sygnalne. GUS 2022.
• ZUS. Orzeczenia pierwszorazowe dla celów rentowych w latach 2022–2023 według wybranych grup chorobowych.
• Niedostateczny poziom aktywności fizycznej w Polsce jako zagrożenie i wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport Komitetu Zdrowia Publicznego PAN. W. Drygas, M. Gajewska, T. Zdrojewski (red.), NIZP-PZH, Warszawa 2021.