Najbardziej popularne podejście do profilaktyki chorób wywodzi się z lat 50. XX w. i polega na wyróżnieniu profilaktyki pierwotnej, wtórnej i trzeciorzędowej zgodnie z historią naturalną choroby.
Trzy fazy profilaktyki chorób wyróżnione wg historii naturalnej choroby:
Podział ten nie jest jedyny, nie wystarcza do usystematyzowania działań podejmowanych wobec różnych problemów zdrowotnych i może być mylący. Obecnie nieodpowiedniość tego podziału obrazują następujące cytaty z piśmiennictwa naukowego:
- „Definicje poziomów profilaktyki (tj. pierwotna, wtórna, trzeciorzędowa) nie są na tyle specyficzne, aby wszyscy używali ich we właściwy sposób”(Froom P. i in., 2000),
- „Z biegiem czasu definicja profilaktyki tak się rozrosła, że jej sens w kontekście świadczeń zdrowotnych jest teraz niejasny” (Starfield B. i in., 2008)
Innymi przykładami podejść do profilaktyki są:
- Profilaktyka uniwersalna, selektywna i wskazująca wobec problemów zdrowia psychicznego,
- Uodpornienie populacji, tzw. unieszkodliwienie źródła oraz przecięcie dróg szerzenia się wobec chorób zakaźnych,
- Matryca Haddona wobec przeciwdziałania urazom,
- Profilaktyka indywidualna wysokiego ryzyka i populacyjna.
Podane powyżej przykłady nie wyczerpują wszystkich podejść stosowanych dla celów profilaktyki różnych chorób czy problemów. Obecnie w piśmiennictwie naukowym można odnotować kilkanaście podejść do profilaktyki chorób.
Autor: Dorota Cianciara
28.09.2019